Patogeneza. Utrata zasad przez przewód pokarmowy lub nerki, upośledzenie wydalania jonów wodorowych przez nerki, nadmierne wytwarzanie endogennych kwasów lub nadmierna podaż kwasów egzogennych – są przyczynami zmniejszenia stężenia jonów wodorowęglanowych we krwi. Zgodnie z równaniem H. H. zmniejszenie stężenia jonów wodorowęglanowych wywołuje zmniejszenie pH krwi, czyli kwasicę. Natomiast zwiększenie jonów wodorowych jest przyczyną zmian metabolicznych i czynnościowych w różnych narządach oraz uruchomienia mechanizmów kompensacyj nych.
Obraz kliniczny. W polekowej kwasicy metabolicznej zależy od szybkości narastania stężenia jonów wodorowych w organizmie oraz od przyczyny wywołującej. Im wolniej rozwija się kwasica, tym obraz kliniczny jest uboższy i odwrotnie, im gwałtowniejszy jest wzrost stężenia jonów wodorowych, tym dramatyczniejszy jest przebieg kwasicy. Niezależnie od etiologii wspólnymi cechami kwasic metabolicznych znacznego stopnia są: oddech Kussmaula, nudności i wymioty, niepokój ruchowy oraz senność lub śpiączka. W zależności od przyczyny wywołującej mogą pojawić się inne objawy kwasicy mleczanowej lub ketonowej, ostrego lub przewlekłego zatrucia mocznicowego lub kwasicy nerkowej cewkowej typu proksymalnego lub dystalnego.
Rozpoznanie kwasicy metabolicznej musi być potwierdzone badaniem pH, stężenia jonów wodorowęglanowych oraz ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla (pCOs) we krwi. Systematyczną kontrolę parametrów równowagi kwasowo-zasadowej należy przeprowadzić u wszystkich chorych otrzymujących fenforminę, leki zakwaszające (NH4C1, CaCl,), witaminę D lub leki nefrotoksyczne.
Leczenie. Oprócz leczenia przyczynowego należy podawać wodorowęglan sodowy (NaHCOs) w ilości (Q) wynikającej ze wzoru: Q = niedobór zasad (w mmol/I) 0,3 masa ciała (w kg)
Z tak obliczonej ilości wodorowęglanu sodowego w pierwszym dniu leczenia nie należy podawać więcej niż 60-70%. U chorych z pofenfor- minową kwasicą mleczanową wyrównanie tej kwasicy wymaga często stosowania wielokrotnie większych dawek wodorowęglanu sodowego od obliczonych przy użyciu wyżej wymienionego wzoru. W ciężkiej kwasicy mleczanowej zachodzi często potrzeba stosowania hemodializy. W ostatnich latach do leczenia kwasicy mleczanowej wprowadzono dichlorooc- tan. Lek ten należy podawać w dawce 3 – 4 g/24 h.
