Zgodnie z taką samą koncepcją społeczeństwo współczesne charakteryzuje: wzmożona ruchliwość, wielość ideologii dzięki komunikacji międzykulturowej, co we wzorze człowieka implikuje otwartość, rozbudzone potrzeby informacji, wzrost tolerancji dla zachowań lokalnie i warstwowo obcych wartość własności zastąpioną środkami umożliwia-
Terminu „formalizacja” używam w znaczeniu przyjętym za A, Podgóreckim: „oznaczanie jakiegoś zachowania, które zostaje ujęte w wyraźnie rozpoznawany wzór”. W: „Studia Filozoficzne”, 1971, nr 1, s. 134. jącymi: konsumpcję, czas wolny czy atrakcyjne uczestnictwo postęp i przez poszukiwania indywidualne, i przez wspólne dążenia grupy określa się natychmiastowymi rezultatami i proporcją nakładów do efektów, szczególnie praktycznych postęp moralny jednostki, obok coraz bardziej dopuszczalnej tolerancji, łączy się z szerszą problematyką poznawczą: konieczności rozwoju osoby i wizji świata uzależnionych od społecznego statusu osoby.
W tej sytuacji tradycyjne pojęcia: grzech, zasługa, kara i zadośćuczynienie, ofiara i cierpienia „za”, wyrzeczenie „dla”, straciły czystość znaczeniową i nie są tak jednoznaczne w ‘ odniesieniu do ogółu zachowań, w tym i seksualnych. Funkcjonowały one kiedyś jako element racjonalny postawy, obok emocjonalnego elementu „poczucia” („się do czegoś”, „winny za coś” czy „wolny od czegoś”).
Ruchliwość społeczna i związana z nią częsta zmiana pozycji człowieka
Ruchliwość społeczna i związana z nią częsta zmiana pozycji człowieka, czy tylko ruchliwość idei, poddały w wątpliwość niektóre zasady tradycyjnej moralności seksualnej, sprzyjając rozkojarzeniu jej związków z religią, czasem nawet i prawem, a łącząc ją z techniką, zabawą, przyjemnością. I tak jak w okresie od średniowiecznej miłości trubadurów po miłość romantyczną (wraz z rozkładem ustroju feudalnego specyficznie standaryzującego osobowość i kanały ekspresji) nadano elementom biologicznym płci znaczenie psychospołecznych więzi, tak dziewiętnastowieczne „burzenie” niewiedzy wokół seksu zaczęło się od nauk przyrodniczych, poprzez klinikę psychiatryczną Freuda, biologizm Kinseya3, aż do idei rozszerzanych i utechnicznionych związków seksualnych, intensyfikowanych satysfakcji Alexa Comforta (1972), wprowadzając dysproporcje między elementami prywatnej i społecznej dziedziny życia seksualnego. Popularyzacja i wulgaryzacja freudyzmu wraz z awansem wartości witalnych (zdrowie, życie, uroda, sprawność) przyczyniły się do zamiany terminu „zakaz” na termin „kompleks” (terminu „wina” na „choroba”). Silna emancypacja społeczna nowych klas nadała zachowaniom seksualnym nowe walory prestiżowe. Zachowania seksualne stały się nośnikiem mowy, awansu, nowoczesności poglądów i działań. Aktywność seksualna, która była dla młodzieży zawsze wskaźnikiem dojrzałości, przyzwolenia na uczestnictwo w życiu dorosłych, stała się analogiczną miarą wyróżnienia i uczestnictwa dla międzywarstwowej ruchliwości, konformizmu, integracji w ramach kultury masowej, „Zintegrować się to tylko wyróżnić się rzeczą znaczącą dla środowiska” – mówi René Kônig (1969). Posiadać prestiż, być zauważalnym, równa się w konsekwencji nie tylko przeciwstawianiu się „innością”, ale uznaniu war-
